Gezocht: reisjournalist. Salaris: € 0,-
‘Wil jij gratis op vakantie naar Kreta? Dat kan!’ Hoe een nieuw tijdschrift voor zzp’ers de eigen doelgroep uitbuit door ze gratis te laten werken. Plus 6 redenen waarom reisjournalisten en reisbloggers dat niet zouden moeten willen.
“Ben jij niet vies van werken aan het strand of naast het zwembad? Heb je humor en kan jij genieten van het goede leven? Hou jij van zon, zee en ouzo? Dan is deze vacature voor jou!” Het lijkt zo’n aanlokkelijk aanbod van ZTalks Magazine, een nieuw tijdschrift voor zzp’ers, oftewel zelfstandigen zonder personeel. Het blad zoekt een duo reisverslaggevers dat een week wil doorbrengen op het zonovergoten Kreta, in een viersterrenhotel aan het strand. De lat ligt laag: zolang je zzp’er bent, mag iedereen solliciteren. “Of je nou blogger, boekhouder, adviseur of komkommersnijder bent.”
De opdrachten voor reisjournalisten en reisbloggers liggen niet voor het oprapen. De vacature blijft dan ook niet onopgemerkt: hij wordt volop gedeeld op Facebook, Twitter en LinkedIn en het regent enthousiaste reacties. Jellie is bij voorbaat dronken van blijdschap: “Laat mij maar schrijven op Kreta! Met een ouzootje of twee: dat schrijft vast fijn!” Ook Suzanne is extatisch: “We schrijven een artikel waar de vonken vanaf springen!” Saskia staat al in de startblokken: “Kreta, here we come!” En Femke profileert zich als professional: “Als je ons reisverslag leest zullen je zintuigen hoogtij vieren.”
Mes op de keel
Zzp’ers hebben het zwaar. Dat weet ook ZTalks Magazine, een uitgave van ProZZPect en ZZPAgenda. De websites en sociale media van beide clubs staan bol van de barre en boze berichten over de invoering van de Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties), die vanaf 1 mei waarschijnlijk dramatische gevolgen voor zzp’ers gaat hebben. “Veel gevestigde partijen lijken de zzp’er te misbruiken voor hun eigen gewin,” schrijft Jasper Runneboom in een alarmerende column. Vakbonden, politiek en Belastingdienst nemen kleine ondernemers in de houdgreep, beweert hij. En dat klopt.
In de journalistiek is de situatie intussen nog nijpender: door crisis en ontlezing zijn de honoraria bijkans gehalveerd. Uitgevers proberen slinkende inkomsten te compenseren ten koste van freelancers. Sanoma doet dat door het belangrijkste kapitaal van de zelfstandig journalist de facto af te pakken: zijn auteursrecht. De Persgroep wil de artikelen van haar zzp’ers doorverkopen aan derden. En TMG komt zelfs met een concurrentiebeding voor freelancers. Elk hebben ze hun eigen wurgcontracten. Niet ondertekenen is geen optie, want voor jou tien anderen. Ook dat klopt.

Bestemming: Rethimnon op Kreta • foto: Flickr/Christophe Louvet
1 cent per woord
Bijna 3.000 journalisten zitten werkloos thuis, volgens vakblad Villamedia. Veel zzp’ers zijn wanhopig. Bij tekstschrijvers en vertalers tekent zich dat scherp af: sommigen van hen zijn zelfs bereid om te werken voor 1 cent per woord. Valt daar een fatsoenlijk salaris uit te halen? Reken even mee. Als een (erg) productieve tekstschrijver 4.000 woorden per dag produceert, dan levert dat 40 euro op. Oftewel 800 euro per maand. Bruto. Dik honderd euro onder de armoedegrens.
Voor reisjournalisten is het niet anders. Ooit reisden zij onbekommerd de wereld over, vliegtuig in, vliegtuig uit, om meeslepende reisverhalen te schrijven voor kranten en tijdschriften, waarvoor ze fatsoenlijk betaald kregen. Nu moeten ze het stellen met minder opdrachten die slechter betalen en worden ze met het mes op de keel gedwongen om wurgcontracten te ondertekenen. Intussen worden reisredacteuren van kranten en tijdschriften overstelpt met mailtjes van mensen die hun werk gratis aanbieden. De markt is zwaar overspannen.
Gratis op vakantie
Terug naar die aanlokkelijke vacature van ZTalks Magazine, waarvan op 17 maart het eerste nummer verschijnt. Een zonnig plaatje van een azuurblauwe baai met een dobberend vissersbootje, tegen de rode rotsen opgestapelde witte huisjes en een goudgeel zandstrand maken de verleiding compleet. Een tijdschrift voor zzp’ers, dat uitbundig bericht over de uitbuiting van haar doelgroep, geeft natuurlijk het goede voorbeeld. Dat doet zelf niet mee aan die uitbuiting, want dat zou bizar zijn. Zou je denken.
“ZTalks Magazine is per direct op zoek naar een zzp’er (met partner) die een artikel gaat schrijven voor ons magazine over hun verblijf op Kreta. Hij of zij is zelf het onderwerp, je schrijft over de week zelf voor ons magazine en online community. In onze rubriek Out-of-Office, juni editie 2016, delen wij jouw reisverhaal over ondernemen en vakantie.” Wat biedt het blad? De retourvlucht naar Heraklion en zeven overnachtingen in een tweepersoonskamer in Hotel Aquila Porto, aan het strand van Rethimnon op Kreta – aangeboden door reisorganisatie TUI.
‘Zonnige sollicitatiegesprekken’
Maar wat schuift dat dan? Het op pad sturen van een duo freelancers kost an sich nog niks: reisjournalisten worden niet betaald voor hun reis, maar voor de reisreportage die daaruit voortvloeit. De vacature vermeldt duidelijk dat het tot een publicatie moet leiden. Toch blijft het essentiële onderdeel van elke vacature hier achterwege: over het honorarium wordt met geen woord gerept. Desgevraagd laat Christol de Lang van ZTalks Magazine weten dat de reacties op de vacature in groten getale binnenstromen. “Alle reacties worden gelezen, bekeken en beoordeeld. Degenen die het beste aansluiten bij ZTalks Magazine worden uitgenodigd voor een gesprek. We houden zonnige sollicitatiegesprekken, daar bespreken we de voorwaarden.”
De vraag of er een financiële vergoeding wordt geboden, wordt ook na herhaaldelijk aandringen niet beantwoord. De uitleg over de verdere procedure die respondenten per e-mail ontvangen, staat ook online. Ook daarin wordt met geen woord gerept over een honorarium. Daaruit valt maar één conclusie te trekken, namelijk dat de vergoeding beperkt blijft tot wat de vacature vermeldt. Je mag gratis op vakantie, dat is toch al beloning genoeg? Nou, nee. Want van vakantie kun je de huur niet betalen.
‘We bieden je een podium’
De reis is het ingrediënt dat de reisjournalist nodig heeft om een reisverhaal te kunnen maken. Zoals de bakker meel behoeft om brood te bakken, een huisarts medicijnen nodig heeft om zijn patiënten op te lappen en een drukkerij alleen op papier tijdschriften kan drukken. Maar de bakker kun je niet betalen met een kilo meel, de dokter niet met een zak pillen en een drukker niet met dode bomen. Zij willen geld zien. Logisch, want goed werk is geld waard. Zeg nou zelf: zou jij je gezondheid toevertrouwen aan een huisarts die betaling in natura accepteert? Precies. Waarom zou je dan wel een reisverslaggever willen betalen met een vakantie?
Toch worden zzp’ers bestookt met oneerbare voorstellen. Sla de hashtag #tegendebakker op Twitter er maar op na. “Je hebt dat brood nu toch al gebakken, dan kan ik ’m toch wel gratis krijgen?” Of: “Geef me dat brood alvast maar mee, dan kom ik over zes maanden betalen.” Je zou het tegen de bakker niet zeggen, maar zzp’ers krijgen het regelmatig te horen. Begrijp me niet verkeerd: zzp’ers zijn niet zielig. Het zijn ondernemers die veelal hun vrijheid koesteren, hard werken en een goed product leveren. En daar willen ze voor betaald worden. Net als de bakker.
Practice what you preach
Reisjournalistiek is een vak. Een persreis is geen vakantie. Een reisjournalist gaat niet op reis om uit te rusten, maar om te werken. Een reisreportage laat je dan ook niet produceren door een boekhouder of komkommersnijder, maar door een professionele reisjournalist of reisblogger – tegen fatsoenlijke betaling. Dan krijg je geen amateuristisch geschreven advertorial, maar een kwalitatief hoogwaardige reisreportage. Goed geschreven, lekker leesbaar, grondig geresearcht, helder gestructureerd, mooi gefotografeerd, en natuurlijk keurig conform de briefing en voor de deadline geleverd. Vakwerk. En dat hoeft niet eens duur te zijn.
Mijn advies aan ZTalks Magazine: doe het niet. ‘Omdat ondernemen je leven is,’ luidt de ondertitel van jullie nieuwe blad. Practice what you preach. Besef dat ondernemen niet alleen ons leven is, maar dat we er ook van moeten kunnen leven. Zet geen gesponsorde zonvakantie in als lokaas om zzp’ers gratis werk te laten verrichten. Werk niet mee aan de uitbuiting van je eigen doelgroep. Die heeft het al moeilijk genoeg.
N.B. Uiteraard heb ik ZTalks Magazine om opheldering gevraagd. Ik kreeg wel een reactie, maar geen van mijn vragen werd inhoudelijk beantwoord. De volledige mailwisseling kun je hier lezen door op het plusje te klikken:
Mail aan en reactie van ZTalks Magazine
Van: School voor Reisjournalistiek <info@schoolvoorreisjournalistiek.nl>
Datum: donderdag 10 maart 2016 10:58
Aan: <info@zzptalks.nl>
Onderwerp: Dringend: vragen over vacature reisverslaggever
Beste Petro,
Via Facebook zag ik jullie verleidelijke vacature voor een reisverslaggever op Kreta voorbijkomen. Ik ben in oktober vorig jaar van start gegaan met een online cursus reisjournalistiek, die inmiddels door 78 ambitieuze en leergierige reisjournalisten en reisbloggers gevolgd wordt. Jullie vacature is voor hen uiteraard interessant en die zou ik dan ook graag met ze willen delen. Daarom heb ik een paar vraagjes.
– In de vacature wordt geen honorarium voor het reisartikel vermeldt. Klopt het dat er geen financiële vergoeding tegenover staat, maar dat de week vakantie dient als betaling in natura?
– Op Facebook zag ik ook dat jullie niet alleen journalisten en bloggers oproepen om te reageren, maar alle zzp’ers, of ze nou blogger, boekhouder, adviseur of komkommersnijder zijn. Maar hoe weet je dan dat het een goed artikel gaat opleveren?
– Ook zag ik dat de reis zelf wordt aangeboden door TUI Nederland. Ik vermoed dat jullie daarover een barterdeal hebben gesloten. Welke afspraak hebben jullie over de tegenprestatie, of anders gezegd: wat moeten de zzp’ers daar in hun artikel tegenover zetten?
– In het eerste nummer dat in maart verschijnt hebben jullie in dezelfde rubriek een artikel over de Algarve, zag ik. Is dat op een vergelijkbare manier tot stand gekomen? Hoe heb je de reisverslaggevers voor dat verhaal gevonden en is die samenwerking goed bevallen?
De deadline voor aanmelding nadert snel, dus ik wil het ook snel met mijn cursisten delen. Ik hoop dan ook dat je voor het weekend kan reageren. Ik hoor graag van je, alvast bedankt!
Met vriendelijke groet,
Sander Groen
Van: Christol ZZPTalks <christol@zzptalks.nl>
Datum: donderdag 10 maart 2016 14:05
Aan: School voor Reisjournalistiek <info@schoolvoorreisjournalistiek.nl>
Onderwerp: Re: Dringend: vragen over vacature reisverslaggever
Beste Sander Groen,
Mooi dat je onze vacature/korte opdracht leuk vindt voor je cursisten. Is de vacature echt zo onduidelijk of ben je gewoon erg nieuwsgierig !! Goede eigenschap hoor!
Wij krijgen heel veel reakties en vragen, je begrijpt dat we ons wat betreft samenwerkingen hier niet over uitlaten. Als je cursisten reageren op de vacature krijgen ze een mail met uitleg/verloop van de procedure. Alle reakties worden gelezen/bekeken & beoordeeld. Degene die het beste aansluiten bij Ztalks magazine worden uitgenodigd voor een gesprek. We houden zonnige sollicitatiegesprekken, daar bespreken we de voorwaarden.
Ben benieuwd naar de aanmeldingen van je cursisten !
Succes !
Christol de Lang
Van: School voor Reisjournalistiek <info@schoolvoorreisjournalistiek.nl>
Datum: donderdag 10 maart 2016 14:19
Aan: Christol ZZPTalks <christol@zzptalks.nl>
Onderwerp: Re: Dringend: vragen over vacature reisverslaggever
Beste Christol,
Dank voor je snelle reactie. Wel jammer dat je op geen van mijn vragen inhoudelijk antwoord geeft. De vacature is inderdaad onduidelijk, of beter gezegd: incompleet. Of er al dan niet een financiële vergoeding aan verbonden, is toch tamelijk essentiële informatie, die in geen enkele vacature mag ontbreken. ;) Dat je op vragen over samenwerkingen met businesspartners niet in wil gaan, daar kan ik inkomen. Maar die ene eenvoudige en zakelijke vraag kun je wel beantwoorden, hoop ik? Ik hoor graag nog even van je, alvast bedankt!
Groet,
Sander
Van: School voor Reisjournalistiek <info@schoolvoorreisjournalistiek.nl>
Datum: donderdag 10 maart 2016 19:19
Aan: Christol ZZPTalks <christol@zzptalks.nl>
Onderwerp: Fwd: Re: Dringend: vragen over vacature reisverslaggever
Hoi Christol,
Heb je mijn laatste berichtje goed ontvangen? Ik hoor graag van je!
Groet,
Sander
Update 14 maart 2016
Ook touroperator Sunweb (onderdeel van de Sundio Group, jaaromzet 350 miljoen euro), pikt graag een graantje mee van de malaise:

‘Heb jij een vlotte pen en houd je van reizen? Kom gratis voor ons werken!’
Update 7 augustus 2016
En ook voor reisorganisatie Sawadee en South African Tourism mag je je gratis drie slagen in de rondte werken:

‘Word onze nieuwe reisreporter en ga mee naar Zuid-Afrika!’
Voorwaarden
* De reisreporter schrijft over zijn/haar ervaringen minimaal 7 blogs van ongeveer 450 woorden.
* De reisreporter stelt per blog minimaal 10 foto’s beschikbaar.
* De reisreporter stelt na afloop van zijn of haar reis 3 full HD video’s beschikbaar.
* De blogs, foto’s en video’s worden geplaatst op de website en sociale media van Sawadee Reizen en South African Tourism Nederland. De blogs en het beeldmateriaal mogen daarnaast vrij door hen gebruikt worden om Zuid-Afrika te promoten.
‘Honorarium’
* Met de actie kunnen deelnemers een reis door Zuid-Afrika winnen, die door Sawadee is samengesteld.
Zeven artikelen, zeventig foto’s en drie video’s – dat is een stevige opdracht, waar een honorarium van ten minste 2.000 euro tegenover zou moeten staan. Maar Sawadee en South African Tourism willen het gratis. Dat is dus alsof je tegen de bakker zegt: “Geef me 7 slagroomtaarten, 70 belegde broodjes en 3 dozen petits fours. Betalen? Welnee joh, hier heb je een zak zelfrijzend bakmeel.”
Om heel eerlijk te zijn, zou ik mij ook voor zoiets aanmelden mocht dit voorbij komen. Ongeacht het feit dat ik snap wat je hiermee wilt aangeven
Het probleem is tegenwoordig ook een beetje dat sommige mensen (wanhopig) op zoek zijn naar een bijpassende baan, ze niets kunnen vinden en dan alsnog hier genoegen mee nemen.
Bij landelijke media zou ’t zeker zo niet moeten gaan, maar mijn ervaring als uitgever van een behoorlijk succesvol onafhankelijk, journalistiek reisplatform is dat het voor ons niet uitkan om redacteuren betaald op reis te sturen. Wij bieden daarom startende redacteuren of redacteuren die dit als extra zien, de mogelijkheid om mee te gaan op persreizen, zorgen voor goede begeleiding en ze krijgen inhoudelijke feedback van een zeer ervaren redacteur. De enkeling die zich op lokatie niet wist te ‘gedragen’ omdat ze het als ‘gratis vakantie’ zien, gaat niet meer mee, want het is idd keihard werken, dat doen we zelf ook als we op reis gaan. Ik ben vaak enkele uren bezig met het redigeren van de gemaakte content, geven van feedback, verwerken ervan etc., en sommige van onze redacteuren gaan meerdere keren per jaar mee op persreis in Europa. Toch een prima kans om portfolio op te bouwen en te reizen, vinden ook zijzelf.
Ik denk dus dat er een groot verschil is tussen bestaande, gevestigde media, en de reissites. Onze ervaring, en dat zeggen we ook eerlijk tegen redacteuren, is dat er momenteel vooral veel van ons geld en onze tijd ingaat, en er beperkt wordt verdiend. Als ondernemer wil ik dus graag toevoegen: juist het vrije van deze markt maakt het bijzonder :-). Mooie discussie dus! (en: het let niemand om zelf een site oid op te zetten).
Ha Fleur, dank voor je reactie. Terechte nuance die je aanbrengt. Ik beweer ook niet dat gratis werken *per definitie* fout is. Maar een tijdschrift voor zzp’ers of een commercieel bedrijf met een miljoenenomzet zou daar niet toe moeten willen aanzetten. En da’s toch iets anders dan een bloggerscollectief. :)
Hoi sander,
Ik heb je artikel helemaal gelezen en begrijp je frustratie.
Maar dit gaat op. Voor praktisch iedere markt. Als je een product verkoopt, willen mensen het anders ook goedkoper kunnen kopen.
Zelfs onder bloggers gebeurd dit. Bloggers die onder de gemiddelde prijzen gaan zitten om toch die samenwerking te bemachtigen. Op de langere termijn snijden zij zichzelf in de vingers.
Het enige dat journalisten dan kunnen doen is hun eigen weg gaan. Veel waarde te geven en zo kun je ook groeien, maar dat kost veel tijd helaas.
Groeten Chris
Ik snap precies wat je bedoelt en zie ook wat voor desastreuze invloeden dit heeft op de markt. Aan de andere kant is het voor een bloggende (thuiswonende) student of iets dergelijks toch niet een slechte deal om gratis op vakantie te mogen als je een artikel publiceert. Als Sunweb serieuze reisjournalisten/echte schrijvers wilt lokken hadden ze het anders aan moeten pakken, maar waarschijnlijk is het doel gewoon zo goedkoop zo positief mogelijke woordjes over hun bedrijf verspreiden :)
Oftewel: gratis reclame maken. Waarom zou je dat gratis willen doen voor een commercieel bedrijf met een jaaromzet van 350 miljoen euro? ;)
Interessant voor alle zzp-ers in diverse takken! Helder verhaal, bedankt.
Dank voor je reactie! Delen wordt bijzonder op prijs gesteld. :)
Dankjewel voor het delen Sander! Ik word ook wel eens gek van het feit dat bedrijven betalen met “exposure” en dus niet met geld. Soms krijgik ook echt te maken met mensen die beledigd zijn als ik ze mail voor een samenwerking dat ik dan niet bedoel dat ik dat gratis doe.. Waar denken ze dat ik van leef? Niet van exposure in ieder geval haha. Blij dat de boodschap zich verspreidt en hopelijk leidt dit tot meer zzp’ers die zichzelf op waarde schatten. Daar wordt iedereen beter van!
Dank voor je reactie, Iris. Delen wordt bijzonder op prijs gesteld! :)
Wat een interessant artikel. Ik heb zelf journalistiek gestudeerd, maar ben in het bankwezen beland doordat ik met journalistiek mijn brood niet kon verdienen. Naast mijn betaalde baan blog ik, om toch te kunnen blijven schrijven. Het lezen van dit artikel maakt echt het onrechtvaardige gevoel in mij los, waarom kwaliteit niet beloond wordt. Er is nog te veel mis in in de journalistiek en dat wordt alleen maar erger ben ik bang.
Er is ook een lichtpuntje: naarmate zzp’ers van alle kanten steeds meer worden uitgebuit, gaan ze zich ook in toenemende mate verenigen. Dat is een deel van de oplossing. :)
Precies! Er is altijd hoop Sander Groen, en dankzij hard vechtende mensen als jij kan er wellicht toch wat verandering optreden?
Mooie, eerlijke blog Sander!
Dank! Delen wordt op prijs gesteld. :)