Gezocht: reisjournalist. Salaris: € 0,-

‘Wil jij gratis op vakantie naar Kreta? Dat kan!’ Hoe een nieuw tijdschrift voor zzp’ers de eigen doelgroep uitbuit door ze gratis te laten werken. Plus 6 redenen waarom reisjournalisten en reisbloggers dat niet zouden moeten willen.

“Ben jij niet vies van werken aan het strand of naast het zwembad? Heb je humor en kan jij genieten van het goede leven? Hou jij van zon, zee en ouzo? Dan is deze vacature voor jou!” Het lijkt zo’n aanlokkelijk aanbod van ZTalks Magazine, een nieuw tijdschrift voor zzp’ers, oftewel zelfstandigen zonder personeel. Het blad zoekt een duo reisverslaggevers dat een week wil doorbrengen op het zonovergoten Kreta, in een viersterrenhotel aan het strand. De lat ligt laag: zolang je zzp’er bent, mag iedereen solliciteren. “Of je nou blogger, boekhouder, adviseur of komkommersnijder bent.”

De opdrachten voor reisjournalisten en reisbloggers liggen niet voor het oprapen. De vacature blijft dan ook niet onopgemerkt: hij wordt volop gedeeld op Facebook, Twitter en LinkedIn en het regent enthousiaste reacties. Jellie is bij voorbaat dronken van blijdschap: “Laat mij maar schrijven op Kreta! Met een ouzootje of twee: dat schrijft vast fijn!” Ook Suzanne is extatisch: “We schrijven een artikel waar de vonken vanaf springen!” Saskia staat al in de startblokken: “Kreta, here we come!” En Femke profileert zich als professional: “Als je ons reisverslag leest zullen je zintuigen hoogtij vieren.”

De vacature van ZTalks Magazine voor een onbezoldigd reisverslaggever

Mes op de keel

Zzp’ers hebben het zwaar. Dat weet ook ZTalks Magazine, een uitgave van ProZZPect en ZZPAgenda. De websites en sociale media van beide clubs staan bol van de barre en boze berichten over de invoering van de Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties), die vanaf 1 mei waarschijnlijk dramatische gevolgen voor zzp’ers gaat hebben. “Veel gevestigde partijen lijken de zzp’er te misbruiken voor hun eigen gewin,” schrijft Jasper Runneboom in een alarmerende column. Vakbonden, politiek en Belastingdienst nemen kleine ondernemers in de houdgreep, beweert hij. En dat klopt.

In de journalistiek is de situatie intussen nog nijpender: door crisis en ontlezing zijn de honoraria bijkans gehalveerd. Uitgevers proberen slinkende inkomsten te compenseren ten koste van freelancers. Sanoma doet dat door het belangrijkste kapitaal van de zelfstandig journalist de facto af te pakken: zijn auteursrecht. De Persgroep wil de artikelen van haar zzp’ers doorverkopen aan derden. En TMG komt zelfs met een concurrentiebeding voor freelancers. Elk hebben ze hun eigen wurgcontracten. Niet ondertekenen is geen optie, want voor jou tien anderen. Ook dat klopt.

Bestemming: Rethimnon op Kreta • foto: Flickr/Christophe Louvet

1 cent per woord

Bijna 3.000 journalisten zitten werkloos thuis, volgens vakblad Villamedia. Veel zzp’ers zijn wanhopig. Bij tekstschrijvers en vertalers tekent zich dat scherp af: sommigen van hen zijn zelfs bereid om te werken voor 1 cent per woord. Valt daar een fatsoenlijk salaris uit te halen? Reken even mee. Als een (erg) productieve tekstschrijver 4.000 woorden per dag produceert, dan levert dat 40 euro op. Oftewel 800 euro per maand. Bruto. Dik honderd euro onder de armoedegrens.

Voor reisjournalisten is het niet anders. Ooit reisden zij onbekommerd de wereld over, vliegtuig in, vliegtuig uit, om meeslepende reisverhalen te schrijven voor kranten en tijdschriften, waarvoor ze fatsoenlijk betaald kregen. Nu moeten ze het stellen met minder opdrachten die slechter betalen en worden ze met het mes op de keel gedwongen om wurgcontracten te ondertekenen. Intussen worden reisredacteuren van kranten en tijdschriften overstelpt met mailtjes van mensen die hun werk gratis aanbieden. De markt is zwaar overspannen.

Een week in viersterrenhotel Aquila Porto op Kreta • foto: Aquila Hotels

Gratis op vakantie

Terug naar die aanlokkelijke vacature van ZTalks Magazine, waarvan op 17 maart het eerste nummer verschijnt. Een zonnig plaatje van een azuurblauwe baai met een dobberend vissersbootje, tegen de rode rotsen opgestapelde witte huisjes en een goudgeel zandstrand maken de verleiding compleet. Een tijdschrift voor zzp’ers, dat uitbundig bericht over de uitbuiting van haar doelgroep, geeft natuurlijk het goede voorbeeld. Dat doet zelf niet mee aan die uitbuiting, want dat zou bizar zijn. Zou je denken.

“ZTalks Magazine is per direct op zoek naar een zzp’er (met partner) die een artikel gaat schrijven voor ons magazine over hun verblijf op Kreta. Hij of zij is zelf het onderwerp, je schrijft over de week zelf voor ons magazine en online community. In onze rubriek Out-of-Office, juni editie 2016, delen wij jouw reisverhaal over ondernemen en vakantie.” Wat biedt het blad? De retourvlucht naar Heraklion en zeven overnachtingen in een tweepersoonskamer in Hotel Aquila Porto, aan het strand van Rethimnon op Kreta – aangeboden door reisorganisatie TUI.

Hotel Aquila Porto staat direct aan het strand • foto: Aquila Hotels

‘Zonnige sollicitatiegesprekken’

Maar wat schuift dat dan? Het op pad sturen van een duo freelancers kost an sich nog niks: reisjournalisten worden niet betaald voor hun reis, maar voor de reisreportage die daaruit voortvloeit. De vacature vermeldt duidelijk dat het tot een publicatie moet leiden. Toch blijft het essentiële onderdeel van elke vacature hier achterwege: over het honorarium wordt met geen woord gerept. Desgevraagd laat Christol de Lang van ZTalks Magazine weten dat de reacties op de vacature in groten getale binnenstromen. “Alle reacties worden gelezen, bekeken en beoordeeld. Degenen die het beste aansluiten bij ZTalks Magazine worden uitgenodigd voor een gesprek. We houden zonnige sollicitatiegesprekken, daar bespreken we de voorwaarden.”

De vraag of er een financiële vergoeding wordt geboden, wordt ook na herhaaldelijk aandringen niet beantwoord. De uitleg over de verdere procedure die respondenten per e-mail ontvangen, staat ook online. Ook daarin wordt met geen woord gerept over een honorarium. Daaruit valt maar één conclusie te trekken, namelijk dat de vergoeding beperkt blijft tot wat de vacature vermeldt. Je mag gratis op vakantie, dat is toch al beloning genoeg? Nou, nee. Want van vakantie kun je de huur niet betalen.

‘Hou jij van werken naast het zwembad? Dan is deze vacature voor jou!’ • foto: Aquila Hotels

‘We bieden je een podium’

De reis is het ingrediënt dat de reisjournalist nodig heeft om een reisverhaal te kunnen maken. Zoals de bakker meel behoeft om brood te bakken, een huisarts medicijnen nodig heeft om zijn patiënten op te lappen en een drukkerij alleen op papier tijdschriften kan drukken. Maar de bakker kun je niet betalen met een kilo meel, de dokter niet met een zak pillen en een drukker niet met dode bomen. Zij willen geld zien. Logisch, want goed werk is geld waard. Zeg nou zelf: zou jij je gezondheid toevertrouwen aan een huisarts die betaling in natura accepteert? Precies. Waarom zou je dan wel een reisverslaggever willen betalen met een vakantie?

Toch worden zzp’ers bestookt met oneerbare voorstellen. Sla de hashtag #tegendebakker op Twitter er maar op na. “Je hebt dat brood nu toch al gebakken, dan kan ik ’m toch wel gratis krijgen?” Of: “Geef me dat brood alvast maar mee, dan kom ik over zes maanden betalen.” Je zou het tegen de bakker niet zeggen, maar zzp’ers krijgen het regelmatig te horen. Begrijp me niet verkeerd: zzp’ers zijn niet zielig. Het zijn ondernemers die veelal hun vrijheid koesteren, hard werken en een goed product leveren. En daar willen ze voor betaald worden. Net als de bakker.

Practice what you preach

Reisjournalistiek is een vak. Een persreis is geen vakantie. Een reisjournalist gaat niet op reis om uit te rusten, maar om te werken. Een reisreportage laat je dan ook niet produceren door een boekhouder of komkommersnijder, maar door een professionele reisjournalist of reisblogger – tegen fatsoenlijke betaling. Dan krijg je geen amateuristisch geschreven advertorial, maar een kwalitatief hoogwaardige reisreportage. Goed geschreven, lekker leesbaar, grondig geresearcht, helder gestructureerd, mooi gefotografeerd, en natuurlijk keurig conform de briefing en voor de deadline geleverd. Vakwerk. En dat hoeft niet eens duur te zijn.

Mijn advies aan ZTalks Magazine: doe het niet. ‘Omdat ondernemen je leven is,’ luidt de ondertitel van jullie nieuwe blad. Practice what you preach. Besef dat ondernemen niet alleen ons leven is, maar dat we er ook van moeten kunnen leven. Zet geen gesponsorde zonvakantie in als lokaas om zzp’ers gratis werk te laten verrichten. Werk niet mee aan de uitbuiting van je eigen doelgroep. Die heeft het al moeilijk genoeg.

N.B. Uiteraard heb ik ZTalks Magazine om opheldering gevraagd. Ik kreeg wel een reactie, maar geen van mijn vragen werd inhoudelijk beantwoord. De volledige mailwisseling kun je hier lezen door op het plusje te klikken:

Update 14 maart 2016

Ook touroperator Sunweb (onderdeel van de Sundio Group, jaaromzet 350 miljoen euro), pikt graag een graantje mee van de malaise:

‘Heb jij een vlotte pen en houd je van reizen? Kom gratis voor ons werken!’

Update 7 augustus 2016

En ook voor reisorganisatie Sawadee en South African Tourism mag je je gratis drie slagen in de rondte werken:

‘Word onze nieuwe reisreporter en ga mee naar Zuid-Afrika!’

Voorwaarden
* De reisreporter schrijft over zijn/haar ervaringen minimaal 7 blogs van ongeveer 450 woorden.
* De reisreporter stelt per blog minimaal 10 foto’s beschikbaar.
* De reisreporter stelt na afloop van zijn of haar reis 3 full HD video’s beschikbaar.
* De blogs, foto’s en video’s worden geplaatst op de website en sociale media van Sawadee Reizen en South African Tourism Nederland. De blogs en het beeldmateriaal mogen daarnaast vrij door hen gebruikt worden om Zuid-Afrika te promoten.

‘Honorarium’
* Met de actie kunnen deelnemers een reis door Zuid-Afrika winnen, die door Sawadee is samengesteld.

Zeven artikelen, zeventig foto’s en drie video’s – dat is een stevige opdracht, waar een honorarium van ten minste 2.000 euro tegenover zou moeten staan. Maar Sawadee en South African Tourism willen het gratis. Dat is dus alsof je tegen de bakker zegt: “Geef me 7 slagroomtaarten, 70 belegde broodjes en 3 dozen petits fours. Betalen? Welnee joh, hier heb je een zak zelfrijzend bakmeel.”

Word jij ook door opdrachtgevers bestookt met oneerbare voorstellen? Heb je te kampen met wurgcontracten? Of heb je juist helemaal geen moeite met gratis werken? Laat het weten in de reacties hieronder.